video still Armando - 'Life's Work' 2009 - 2013(photograph Armando young © Maurice van Kinsbergen)
"Time is relentless... The only remedy is making art, art as a way of fighting time. But it's a fight that you will lose... I can't make time stand still although I keep on trying."  "De tijd is meedogenloos... De enige remedie is kunst maken, kunst als een gevecht tegen de tijd. Het is een gevecht dat je verliest... De tijd stil laten staan lukt me niet, maar ik probeer het altijd weer."

video still Armando – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013
(photograph Armando young © Maurice van Kinsbergen)

“Time is relentless… The only remedy is making art, art as a way of fighting time. But it’s a fight that you will lose… I can’t make time stand still although I keep on trying.”

“De tijd is meedogenloos… De enige remedie is kunst maken, kunst als een gevecht tegen de tijd. Het is een gevecht dat je verliest… De tijd stil laten staan lukt me niet, maar ik probeer het altijd weer.”

video still JCJ Vanderheyden - 'Life's Work' 2009 - 2013(photograph JCJ young © Frans de la Cousine) 
 
"I'm going to have an exhibition in a year's time... Young people always get their turn more quickly than old people. They're supposed to stand back. But it doesn't always work like that because I'm going to be in the Boijmans after all..."  "Ik krijg een tentoonstelling in Boijmans, over een jaar... Jongeren zijn altijd eerder aan de beurt dan ouderen. Die dienen zich terug te trekken. Maar dat gaat toevallig niet helemaal op, want ik kom toch nog in Boijmans..."   
video still JCJ Vanderheyden – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013
(photograph JCJ young © Frans de la Cousine) 
 
“I’m going to have an exhibition in a year’s time… Young people always get their turn more quickly than old people. They’re supposed to stand back. But it doesn’t always work like that because I’m going to be in the Boijmans after all…”

“Ik krijg een tentoonstelling in Boijmans, over een jaar… Jongeren zijn altijd eerder aan de beurt dan ouderen. Die dienen zich terug te trekken. Maar dat gaat toevallig niet helemaal op, want ik kom toch nog in Boijmans…”

 

video still Ata Kandó - 'Life's Work' 2009 - 2013(photograph Ata young © Ed van der Elsken) 
 
 "I still have a project that's unfinished. I can't read and I really don't know whether I'll manage to get it done. I've simply left it too long. I was caught up with publishing books and with exhibitions and interviews... You miscalculate that you're getting old."  "Ik heb nog een project dat niet klaar is, maar omdat ik niet goed kan zien gaat het heel moeilijk. Ik kan niet lezen, ik weet niet of ik het nog klaar krijg. Ik heb het te lang laten wachten, ik was bezig met boeken uitgeven en tentoonstellingen en interviews... Je rekent niet goed uit dat je oud wordt."
video still Ata Kandó – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013
(photograph Ata young © Ed van der Elsken) 
 
“I still have a project that’s unfinished. I can’t read and I really don’t know whether I’ll manage to get it done. I’ve simply left it too long. I was caught up with publishing books and with exhibitions and interviews… You miscalculate that you’re getting old.”

“Ik heb nog een project dat niet klaar is, maar omdat ik niet goed kan zien gaat het heel moeilijk. Ik kan niet lezen, ik weet niet of ik het nog klaar krijg. Ik heb het te lang laten wachten, ik was bezig met boeken uitgeven en tentoonstellingen en interviews… Je rekent niet goed uit dat je oud wordt.”

video still Roger Raveel - 'Life's Work' 2009 - 2013(photograph Roger young unknown) 
 
"IK kan ook nog 150, 160 rijden... en dan een boete oplopen. Da's reflexen hè.Ge hebt dat of ge hebt dat niet..."  "...I can still drive at speeds of 150, 160 kilometres per hour... and get fined. It's all a matter of reflexes. You either have it or you don't have it..."
video still Roger Raveel – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013
(photograph Roger young unknown) 
 
“IK kan ook nog 150, 160 rijden… en dan een boete oplopen. Da’s reflexen hè.Ge hebt dat of ge hebt dat niet…”

“…I can still drive at speeds of 150, 160 kilometres per hour… and get fined. It’s all a matter of reflexes. You either have it or you don’t have it…”

video still Ger Lataster - 'Life's Work' 2009 - 2013(photograph Ger young © Dolf Kruger) 
 
"The most important thing is that I can paint... So long as I can work... I just go a bit further."  "Het belangrijkste is dat ik kan schilderen... Zolang ik kan werken... Dan ga ik nog maar een eindje door."   
video still Ger Lataster – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013
(photograph Ger young © Dolf Kruger) 
 
“The most important thing is that I can paint… So long as I can work… I just go a bit further.”

“Het belangrijkste is dat ik kan schilderen… Zolang ik kan werken… Dan ga ik nog maar een eindje door.”

 

video still Nono Reinhold - 'Life's Work' 2009 - 2013 (photograph Nono young unknown)
 
"For me, it's graphics, graphics and graphics. That's my life... a dedicated printmaker. I've printed for so many people:Corneille, Jim Dine, Allan Kaprow.."  "Het is bij mij grafiek, grafiek, grafiek. Dat is mijn leven... a dedicated printmaker. Ik heb voor zó veel mensen gedrukt: Corneille, Jim Dine, Allan Kaprow..." 
video still Nono Reinhold – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013 
(photograph Nono young unknown)
 
“For me, it’s graphics, graphics and graphics. That’s my life… a dedicated printmaker. I’ve printed for so many people:Corneille, Jim Dine, Allan Kaprow..”

“Het is bij mij grafiek, grafiek, grafiek. Dat is mijn leven… a dedicated printmaker. Ik heb voor zó veel mensen gedrukt: Corneille, Jim Dine, Allan Kaprow…” 

video still Henk Peeters - 'Life's Work' 2009 - 2013 (photograph Henk young © Truus Nienhuis)
 
"Finally recognition... They're also talking to the Pompidou. It's taken one of my works on spec."  "Eindelijk komt dan de erkenning... Nu zijn ze met Centre Beauburg ook bezig. Die hebben er al eentje op zicht genomen."
video still Henk Peeters – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013
(photograph Henk young © Truus Nienhuis)
 
“Finally recognition… They’re also talking to the Pompidou. It’s taken one of my works on spec.”

“Eindelijk komt dan de erkenning… Nu zijn ze met Centre Beauburg ook bezig. Die hebben er al eentje op zicht genomen.”

video still Co Westerik - 'Life's Work' 2009 - 2013(photograph Co young unknown) 
 
"I am vieux jeux and that means over and out... I began by giving old-fashionend values a good kicking and now they've turned the tables on me. I'm the one getting kicking. Naturally, that's not much fun but it's all part and parcel..."  "Ik ben vieux jeux, dat is over and out... Ik ben destijds begonnen met oude waarden een schop te geven, en dat doen ze nu weer. Ik word nu geschopt. Dat is dikwijls niet zo leuk natuurlijk, maar het hoort er bij..."   
video still Co Westerik – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013
(photograph Co young unknown) 
 
“I am vieux jeux and that means over and out… I began by giving old-fashionend values a good kicking and now they’ve turned the tables on me. I’m the one getting kicking. Naturally, that’s not much fun but it’s all part and parcel…”

“Ik ben vieux jeux, dat is over and out… Ik ben destijds begonnen met oude waarden een schop te geven, en dat doen ze nu weer. Ik word nu geschopt. Dat is dikwijls niet zo leuk natuurlijk, maar het hoort er bij…”

 

video still Loes van der Horst - 'Life's Work' 2009 - 2013(photograph Loes young Eva Besnyö)
"They still don't have any of my drawings at the Stedelijk... Only textiles and paper but no drawings. I still haven't managed that yet..."  "Ze hebben nog geen tekeningen van mij in het Stedelijk... alleen textiel en papier, maar geen tekeningen. Is me nog niet gelukt..."

video still Loes van der Horst – ‘Life’s Work’ 2009 – 2013
(photograph Loes young Eva Besnyö)

“They still don’t have any of my drawings at the Stedelijk… Only textiles and paper but no drawings. I still haven’t managed that yet…”

“Ze hebben nog geen tekeningen van mij in het Stedelijk… alleen textiel en papier, maar geen tekeningen. Is me nog niet gelukt…”

gumbichromate prints

gumbichromate prints

gum bichromate prints

gum bichromate prints

In Levenswerk, het videowerk van Margriet Luyten dat van 15 november 2013 t/m 26 januari 2014 in Museum de Pont in Tilburg werd getoond, staan negen beeldend kunstenaars centraal die geboren zijn tussen 1913 en 1929. Toen Luyten drie jaar geleden aan het project begon, behoorden Armando, Loes van der Horst, Ata Kandó, Ger Lataster, Henk Peeters, Roger Raveel, Nono Reinhold, JCJ Vanderheyden en Co Westerik tot de oudste generatie levende kunstenaars. Inmiddels zijn zes van hen overleden. Eind jaren vijftig en begin jaren zestig braken ze door als schilder, beeldhouwer, fotograaf, graficus en textielkunstenaar. In de daarop volgende decennia waren zij met hun vernieuwende visie en vaak onconventionele materiaalgebruik medebepalend voor het gezicht van de beeldende kunst in Nederland en België.

Hoewel het verleden impliciet alom aanwezig is, stond Luyten met Levenswerk iets anders voor ogen dan een terugblik op die periode. In het negenluik dat zij van deze kunstenaars heeft gemaakt, staat zij juist stil bij hun lange leven als kunstenaar. Dat ligt vervat in het dubbelportret, waarmee ieder deel opent. De zwart-wit foto links dateert uit de beginperiode van hun kunstenaarschap, het rechter portret is van recente datum. De tijd heeft zijn werk gedaan, maar soms treft in het jonge gezicht al een zweem van het levensgevoel dat het oudere heeft getekend, zoals andersom in het doorleefde gelaat iets oplicht van de kunstenaar uit vroeger jaren.

Vanuit de stilstaande close-up in zwart-wit krijgen de gefilmde portretten van de oudere kunstenaars steeds meer reliëf door de toevoeging van geluid, kleur en beweging. Een draaiing van het hoofd, het trekken van de mond of het knipperen met de ogen zijn aandachtig en van zeer nabij in beeld gebracht. Bijna terloops spreken zij over de ouderdom of het kunstenaarschap. Het meest veelzeggend zijn echter de momenten van verstilling en intimiteit waarin zij iedere behoefte om de schijn op te houden, achter zich hebben gelaten.

Met Levenswerk heeft Margriet Luyten een nieuwe invulling gegeven aan het thema dat haar sinds het fotoproject over de laatste levensfase van haar moeder heeft beziggehouden. In Ella (2002-2005) en in de fotoseries Insomnia (2008-2009) en Stervelingen (2006-2008) paste zij de techniek van de gomdruk en de cyanotypie toe als beeldende metafoor voor de ongrijpbaarheid van leven en dood. In Levenswerkheeft zij voor het eerst bewegend beeld toegepast en ook nu draagt de manier waarop zij het medium gebruikt, sterk bij aan de intensiteit van het werk. De verstilling van de ouderdom krijgt een beeldende vertaling in het ingehouden kleurgebruik, het spaarzame geluid en de trage beeldvoering. De gelaagdheid die in vorige projecten besloten lag in het drukprocedé, krijgt nu vorm in het tijdsverloop. De negen portretten hebben eenzelfde opbouw, waarin geluid, kleur, beweging en ruimte als elkaar opvolgende elementen worden ingezet. Binnen de beperkte tijdspanne van elk zo’n vier minuten krijgen de portretten diepte en nuance. Luyten probeert door te dringen tot de essentie van de laatste levensfase en laat tegelijkertijd zien hoe elk van de kunstenaars, op dat moment nog altijd actief, de ouderdom kleurt: met berusting of ontkenning, enigszins opstandig of juist relativerend, zich verbazend of met een vleugje afstandelijke ironie.
Tekst: Hanneke de Man

2010 – 2013
Duur: 40 minuten

 

@